بیوگرافی غلامحسین بنان

غلامحسین بنان، (زادهٔ اردیبهشت ۱۲۹۰ در قلهک، تهران - درگذشتهٔ ۸ اسفند ۱۳۶۴ در تهران) خوانندهٔ موسیقی کلاسیک ایرانی است که از سال‌های ۱۳۰۶ تا سال ۱۳۴۷ در زمینهٔ موسیقی ملی ایران فعالیت داشت. او عضو شورای موسیقی رادیو، استاد آواز هنرستان موسیقی تهران و بنیان‌گذار انجمن موسیقی ایران بوده‌است. او اولین خواننده ایرانی آشنا با خط بین‌المللی موسیقی (نُت) است.پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و مادرش دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله بود. وی از شش‌سالگی به خوانندگی و نوازندگی ارگ و پیانو پرداخت و در این راه از راهنمایی‌های مادرش، که پیانو می‌دانست بهره می‌گرفت. اولین استاد او مرتضی نی‌داوود بود و دومین استادش میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و سومین استادش نیز ناصر سیف بوده‌اند.به گفته خود او، فعالیتش را در سال ۱۳۰۶ آغاز کرد و فقط در جلسات خصوصی و در حضور دوستان و آشنایان به صورت حرفه‌ای آواز می‌خواند.او از شهریور ۱۳۲۰ وارد رادیو شد و با همکاری هنرمندانی چون روح‌الله خالقی صدای او به گوش مردم رسیداز سال ۱۳۲۱ صدای غلامحسین بنان، همراه با همکاری عده‌ای از هنرمندان دیگر از رادیو تهران به گوش مردم ایران رسید. روح‌الله خالقی او را در ارکستر انجمن موسیقی شرکت داد و با ارکستر شماره یک نیز همکاری را شروع کرد و از بدو شروع برنامه «گلهای رنگارنگ» بنا به دعوت داود پیرنیا همکاری داشت. بنان در طول فعالیت هنری خود، حدود ۳۵۰ آهنگ را اجرا کرد. ویژگی صدای وی زیر و بم‌ها و تحریرات صدای اوست. بنان هم به آواز قدیمی و کلاسیک ایرانی و هم به نغمات جدید و مدرن ایرانی تسلط داشت که به عنوان نمونه می‌توان تصنیف «الهه ناز» را نام برد. برخی بنان را بزرگترین اجرا کننده سبک وزیری-خالقی می‌دانند. او همچنین در کنار ادیب خوانساری از اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی بود. همچنین به مرکب‌خوانی و تلفیق شعر و موسیقی مسلط بود. ارکستر رادیو، رهبر:روح‌الله خالقی، خواننده:بنان، با شرکت پرویز یاحقی، علی تجویدی، مرتضی محجوبی در سال ۱۳۳۲ به پیشنهاد روح‌الله خالقی به اداره کل هنرهای زیبای کشور منتقل شد و به سمت استاد آواز هنرستان موسیقی ملی به کار مشغول گردید و در سال ۱۳۳۴ رئیس شورای موسیقی رادیو شد. غلامحسین بنان از ابتدا در برنامه‌های گلهای جاویدان و گلهای رنگارنگ و برگ سبز شرکت داشته و برنامه‌های متعدد و گوناگون دیگری که از این خواننده به جا مانده‌است.در این برنامه‌ها، اساتید موسیقی سنتی چون روح‌الله خالقی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، احمد عبادی، حسین تهرانی، علی تجویدی، و… با او همکاری داشته‌اند.بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ بعد از پایان مهمانی و بازگشت به خانه بهمراه دو نفر از دوستانش ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش که فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای بود و تاریکی شب هم بر دیده نشدن کامیون کمک می‌کرد جلوی آن‌ها سبز می‌شود، و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ می‌دهد. بعد از برخورد شدید، بنان از ناحیه صورت و چشم‌ها دچار آسیب دیدگی می‌شود. البته بیژن –پسر او– هم دچار صدماتی شده بود که بهبود می‌یابد.با انتشار خبر سانحه تصادف در روزنامه‌ها و مجلات و مراجعه مردم به بیمارستان و به علت انبوه جمعیت، نظم عمومی بیمارستان برهم زده می‌شود و برای اینکار دفتری در سالن انتظار بیمارستان قرار می‌دهند تا مردمی که موفق به عیادت از بنان نشده بود اند در آن دفتر ابراز همدردی کرده و نوشته‌ای برای او به جای بگذارند. بنان، برای معالجه به خارج از کشور مسافرت کرد و بعد از برگشت از این سفر تصمیم گرفت در مواضع هنری خود بازنگری کند. او می‌گفت: «من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوار کننده‌است. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند». غلامحسین بنان با خواهر کلنل علینقی وزیری ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر به نام گیتی و یک پسر به نام بیژن است.و بعد از همسر اولش، در نهم بهمن ۱۳۴۴ با خانم پری دخت آور ازدواج کرد. از ترانه‌های بنان می‌توان به: آهنگ آذربایجان در دستگاه شور، آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا در مایهٔ بوسلیک، الهه ناز در مایهٔ دشتی، بهار دل‌نشین در آواز اصفهان، بوی جوی مولیان در آواز اصفهان، تصنیف توشه عمر در دستگاه همایون، یار رمیده، می‌ناب، خاموش، مرا عاشقی شیدا در دستگاه سه گاه، من از روز ازل در دستگاه سه گاه، نوای نی در آواز دشتی و سرود ای ایران در مایهٔ دشتی اشاره کرد.به تصریح همسرش، بنان بهترین اثر خود را حالا چرا و کاروان می‌دانست و می‌گفت: «کاروان را برای بعد از مرگم خوانده‌ام». اواخر عمر هم دلبستگی عجیبی به ترانهٔ رؤیای هستی پیدا کرده بود تا آنجا که با این آهنگ می‌گریست.آواز ماهور با غزل سعدی به مطلع «همه عمر برندارم سر از این خمار مستی/ که هنوز من نبودم که تو در دلم نشستی» و آواز دیلمان با شعر سعدی به مطلع «چنان در قید مهرت پایبندم/ که گویی آهوی سر در کمندم» و همچنین آواز اصفهان برروی غزل «آمد اما در نگاهش آن نوازش‌ها نبود» از کارهای بنان هستند. دیلمان در گلهای رنگارنگ ۲۱۷ب (کاروان) اجرا شده‌است.بنان مدتی را نیز به تعلیم فن بازیگری پرداخت و به تصدیق نزدیکانش دارای استعداد زیادی در این زمینه بود. در سال ۱۳۲۷ همراه چهره‌های معروف آن روزگار در فیلمی به نام طوفان زندگی ساخته علی دریابیگی و اسماعیل کوشان بازی کرد که داستان آن در انجمن موسیقی ملی اتفاق می‌افتد. در این فیلم بنان دو ترانه از ترانه‌های معروفش را بطور زنده اجرا می‌کند. رویز خطیبی در خاطره‌ای از بنان می‌گوید: «سال ۱۳۳۸ در یک شب سرد زمستانی به یک مجلس عروسی دعوت شدیم. داماد آقای علی اکبر مشکین سلیمی، برادر مصطفی سلیمی مؤلف و ناشر مجله گلهای رنگارنگ بود. بسیاری از افراد سرشناس و رجال نامی وقت در آن میهمانی حضور داشتند. یک آواز خان حرفه‌ای، با صدای نه چندان خوش مدتی وقت حضار را گرفت و بالاخره مرد جوانی که در بین میهمانان نشسته بود به اصرار برادر عروس که گویا با او نسبتی داشت همراه با تار شروع به خواندن آوازی کرد و ناگهان مجلس آرام گرفت و نفس‌ها در سینه‌ها حبس شد. صدای مرد جوان به زمزمهٔ آرام جویباری می‌ماند که در قلب کوهستان‌ها آدم را به یک خواب شیرین بهاری دعوت می‌کند. هنگام خواندن چهره اش آرام و نگاهش ثابت و معمولی بود، تحریر و کشش خاصی که در آن صدا وجود داشت، یک چیز دیگر بود. چیزی سوای آنچه که تا به امروز شنیده بودم، پیش خود گفتم کیست صاحب این صدا؟ آیا اقبال السلطان است که من صفحاتش را دارم؟ مجلس که تمام شد، سعی کردم صاحب صدا را پیدا کنم اما معلوم شد که او زودتر از دیگران رفته، نزد مصطفی خان برادر عروس رفتم و نام او را پرسیدم، مصطفی خان او را اینطور معرفی کرد: غلامحسین بنان، پسرمیرزا کریم خان بنان الدوله نوری،و نتیجه محمد شاه قاجار از شاهزاده‌های قاجار است.غلامحسین بنان در غروب ۸ اسفندماه ۱۳۶۴ خورشیدی، در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت و بر خلاف وصیتش که مایل بود در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شود، در دهم اسفند، در امام‌زاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. او مدت‌ها از بیماری دستگاه گوارش و افسردگی رنج می‌برد.در پی این رویداد، مرکز سرود و آهنگ‌های انقلابی وزارت ارشاد، هنرستان سرود و آهنگهای انقلابی، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، بیمارستان ایرانمهر، محمدرضا شجریان، کاوه دیلمی، هنگامه اخوان، شهرام ناظری، ابوالحسن ورزی، کامکار، تورج نگهبان، جمشید مشایخی، عماد رام و بسیاری دیگر از هنرمندان و دوستان و یاران وی پیام‌های تسلیتی به طور جداگانه صادر کردند. از سال ۱۳۶۴ یعنی زمان فوت وی تا سال ۱۳۸۹ سنگ قبر بنان تعویض نگردید، سال ۱۳۸۹ به دلیل پاره‌ای از تغییرات در امام‌زاده طاهر کرج و هم‌سطح‌سازی قبور و تعویض همهٔ سنگ قبرهای نزدیک صحن، سنگ قبر بنان نیز تعویض گردید و به شکل کنونی درآمد.به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی در ۲ آبان ۱۳۹۲، خانه استاد بنان تخریب شد. این خانه تاریخی در نیاوران، بلندی‌های جمال‌آباد، نبش کوچه مینا، پلاک ۱۲ قرار داشت. محمد بهشتی، مشاور ارشد سازمان میراث فرهنگی، تخریب این خانه را به مثابه از دست دادن صاحبان تهران می‌داند. بنان از سال ۱۳۵۴ در این خانه دو طبقه زندگی می‌کرد که ایوانی رو به بلندی‌های دماوند داشت. آلبوم‌های مشترک:آثار استاد روح‌الله خالقی، انتشار در ۱۳۸۳، در این مجموعه استادان عبدالوهاب شهیدی و غلامحسین بنان اجرای آواز را برعهده داشتند. مجموعه شاخه گل توسط ایران صدا منتشر شده است؛از شماره یک تا هفده مجموعه ترانه‌های بنان:چه شورها-نامه‌های گمشده-گل‌ریزان-قصه شب-باد نوبهاری-گلشن دل-افسون سخن-گریه شمع-جویبار-پرتوی عشق-رقص مستانه هم‌چنین امروزه چند آلبوم تحت عنوان آشنایی با شیوه آواز استاد غلامحسین بنان توسط چهارباغ منتشر شده‌اند که برای هنرجویان آواز می‌توانند الگو باشند. بخشی از آوازهای این مجموعه مربوط به اجراهای خصوصی استاد بنان می‌باشند. گل‌های جاویدان؛گل‌های جاویدان بدون شماره در «شور»-گل‌های جاویدان بدون شماره در «سه گاه»-گل‌های جاویدان بدون شماره در «همایون» با سنتور رضا ورزنده-گل‌های جاویدان شماره ۹۲ در «بیات ترک و ابو عطا-گل‌های جاویدان شماره ۹۳ در «شور» با ویولون استاد مهدی خالدی-گل‌های جاویدان شماره ۹۸ در «ابو عطا» با تار لطف‌اله مجد-گل‌های جاویدان شماره ۱۱۸ در «ماهور» با ویولون استاد علی تجویدی و سنتور رضا ورزنده-گل‌های جاویدان ۱۱۸ مکرر در «ابو عطا» با ویولون استاد مهدی خالد-گل‌های جاویدان ۱۲۴ در «بیات ترک»-گل‌های جاویدان شماره ۱۲۸ در «شوشتری»-گل‌های جاویدان شماره ۱۲۹، گلهای جاویدان ۱۳۰-گل‌های جاویدان ۱۳۱ در «سه گاه»، گلهای جاویدان شماره ۱۳۲ در «دشتی»-گل‌های جاویدان شماره ۱۳۶-گل‌های جاویدان شماره ۱۳۷ در «چهار گاه» با پیانو استاد مرتضی محجوبی و استاد علی تجویدی-گل‌های جاویدان شماره ۱۳۸-گل‌های جاویدان شماره ۱۳۹ در «سه گاه» با استاد جلیل شهناز-گل‌های جاویدان شماره ۱۴۳ در «شور»-گل‌های جاویدان شماره ۱۴۵ در «شور» با سنتور رضا ورزنده گل‌های رنگارنگ؛گل‌های رنگارنگ شماره ۱۰۳ در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۰۹ در «سه گاه»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۲۶ در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۳۴ در «افشاری»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۳۶ در «سه گاه»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۴۰ الف در «افشاری»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۴۰ ب در «افشاری»-گل‌های رنگارنگ شماره ب مکرر-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۴۹ در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۷۱ در «شور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۷۲ در «شور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۷۴ در «سه گاه»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۷۶ در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ شماره ۱۹۰ در «سه گاه»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۰۱ در «ابو عطا»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۰۵ در «افشاری»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۱۰ در «بو سلیک»-گل‌های رنگارنگ ۲۱۰ ب مکرر در «بوسلیک»-گل‌های رنگارنگ ۲۱۱ در «سه گاه»-گل‌های رنگارنگ ۲۱۶ ب-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۲۸ در «افشاری»-گل‌های رنگارنگ شماره ۳۳۰در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۳۲ در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۳۴ در «دشتی و ماهور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۳۷ در «ماهور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۴۲ در «شور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۴۵ در «همایون»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۴۹ در «شور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۵۰ در «دشتی»-گل‌های رنگارنگ بختیاری (محلی)، شماره ۲۵۱-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۵۲ در «همایون»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۵۴ در «اصفهان»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۵۶ در «شور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۵۷ در «ماهور»-گل‌های رنگارنگ شماره ۲۶۵ در «اصفهان» برگ سبز؛برگ سبز شماره ۲۷ در «سه گاه» -برگ سبز شماره ۳۱در «افشاری»-برگ سبز شماره ۴۶ در «سه گاه»-برگ سبز شماره ۶۳ در «اصفهان»-برگ سبز شماره ۸۳ در «سه گاه»-برگ سبز شماره ۱۰۷ در «اصفهان»-برگ سبز شماره ۱۴۵ در «همایون» و برنامه‌های متعدد و گوناگون دیگری که از وی به یادگار مانده‌اند. آثار به جا مانده از این هنر مند را حدود ۳۵۰ اثر تخمین زده‌اند. که بسیاری از آنها هنوز در دسترس عموم قرار ندارند